Leven en werken met ontspannen daadkracht

Je wordt haast doodgegooid met artikelen, trainingen en seminars over leiderschap. Leiderschap als toverformule om alle bedrijfsproblemen op te lossen. En om heel eerlijk te zijn, ik krijg daar af en toe wel jeuk van. Want wat wordt dan bedoeld met ‘leiderschap’?

Het veel te algemene en abstracte begrip is zo vaak inhoudsloos geworden, omdat het veel te weinig wordt uitgelegd. Dus, begrijp me goed, leiderschap is noodzakelijk. Alleen wel éérst even uitleggen wat daar dan mee wordt bedoeld, zodat je ook kunt inschatten welke relevantie het voor je heeft. Ik zal uitleggen hoe ik het zie. En dat is ook maar een uitleg gezien door mijn lens. En ook nog maar een klein deel daarvan. Ik zal het doen in een contrast. Maar eerst een klein experiment.

Als je om je heen kijkt naar de mensen in je omgeving en je stelt jezelf de vraag: laat deze persoon een voorbeeld van ‘leiderschap’ of van ‘lijderschap’ zien? En ik bedoel dan niet alleen mensen die een ‘leidinggevende functie’ hebben. Ik heb het over alle mensen in je omgeving. Dan durf ik te wedden dat je vrijwel meteen weet wat de beste omschrijving is die deze persoon past. Ik doe dit al jaren en heb inmiddels mijn omschrijving redelijk scherp en helder. Ik zal hiervan wat met je delen. Zo kom ik nog wel eens mensen tegen die er echt van overtuigd zijn dat alles wat hen overkomt, iets is waar zij niets aan kunnen doen. Zij zijn het slachtoffer van de gebeurtenissen. Verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen geluk, resultaten en hetgeen op hun pad komt, komt niet voor in hun denken en handelen. Het zijn meesters in de schuld buiten henzelf leggen. Anderen, ‘de omgeving’, zijn er altijd de oorzaak van dat zij het niet naar hun zin hebben. Op wat voor een manier dan ook. In hun werk, hun relatie, financieel, hun gezondheid en hun sociaal leven. Vaak laten ze dat ook uitgebreid weten. Luister maar eens op een verjaardag naar de gesprekken om je heen…

Ik kom ook mensen tegen op hoge leidinggevende functies die hun positie inzetten om er voor te zorgen dat anderen doen wat hen persoonlijk goed uitkomt, in plaats van de anderen primair te activeren om hun talenten en kwaliteiten in te laten zetten voor het grotere geheel van die organisatie. Egotripperij met verdeel en heersstrategie noem ik dat. En als het dan niet gebeurt in lijn met hun belangen, dan geven ze die mensen op hun sodemieter. En dat doen ze dan weer heel handig. Bijvoorbeeld via het stellen van ‘uit onderhandelde doelstellingen’ die vaak niks met de complexiteit van de weerbarstige werkelijkheid te maken heeft. Dat is dan de realiteit. Hun realiteit en daarmee de norm waar aan voldaan moet worden. Dat wordt gemeten in spreadsheets of andere slimme controlesystemen. Dan komt er een kleurtje uit, bijvoorbeeld groen als het wel binnen de norm valt en rood als het niet goed is. En voldoe je er niet aan, dan word jij aangesproken en zal je harder moeten werken. Dat noem ik de ‘citroenpersmethode’. Moet ik dat nog verder uitleggen? Vast niet.

Er zijn dus hele bedrijven die dit soort leiderschap zien als dé uitleg van leiderschap. Mijn waarneming is dat de mensen die ‘onder’ deze leider moeten werken, een aantal kenmerken hebben die hen verbindt: lijden aan onzekerheid, angst, indekken, stress, opgejaagdheid, wantrouwen, ontevredenheid over hun eigen functioneren, lage eigenwaarde, ongemotiveerdheid, gevoelig voor geklaag en gehuil van de wolven in hun bos, en bovenal een lage benutting van aanwezig potentieel dat ingezet had kunnen worden voor de waardetoevoeging die in elke organisatie zo noodzakelijk is. Dan heb ik het nog niet over uitval door ziekteverzuim of een te hoog verloop. Maar goed, met licht cynische ondertoon zeg ik dan dat dit alles is natuurlijk pas waarheid is als je het wetenschappelijk onderbouwt met gevalideerde onderzoeken… Dat is in dergelijk leiderschap een van de basisaannames: evidence based rulezzz! Ik heb slechts de waarnemingen die ik zie, hoor en voel en een beetje gezond boerenverstand te bieden.

Mijn omschrijving van bovenstaande betekenissen van ‘leiderschap’ is ‘lijderschap’. En om dit te veranderen of hier uit te stappen is ‘leiderschap’ voor nodig. En dat zit in iedereen persoonlijk. Vandaar dat ik leiderschap benader vanuit ‘persoonlijk leiderschap’. Ben jij de leider over jezelf? En daarmee over je gedachten, keuzes, stemmingen en resultaten. Neem jij die verantwoordelijkheid, ongeacht de consequenties? Dat is voor mij de kern van leiderschap. Pas dan kan je werkelijk leider zijn van anderen. Om dat te ontwikkelen heeft iedereen recht op z’n eigen ontwikkelingsproces én z’n eigen pijn.

Iedereen loopt z’n eigen paadje. Dat is het enige juiste paadje. En dat lijden leidt soms tot leiderschap.

Grote groet,
Marc-Jan

Share